جهت پذیری زلزله
پرسش :
جهت پذیری زلزله چیست؟
پاسخ :
وقتی گسلش(1) از کانون زلزله شروع می شود، گسیختگی بر روی صفحه گسل با سرعت بالا به یک طرف منتقل می شود. علاوه بر انتقال کانون، امواج لرزه ای نیز با سرعت بالا به همه طرف منتشر می شود. وقوع هم زمان این دو پدیده باعث می شود در جلوی جبهه گسیختگی تراکم زمانی انرژی زلزله و در پشت جبهه گسیختگی برعکس این پدیده اتفاق بیفتد. مثال نزدیک به این پدیده؛ عبور سریع ماشین از کنار یک عابر به طوری که صدای ماشین وقتی به عابر نزدیک می شود بسیار متفاوت از زمانی است که از او دور می شود. مخصوصا تغییر در محتوای فرکانسی صدا در لحظه عبور بسیار واضح است.
جهت انتشار شکست گسل نسبت به ساختگاه، از عوامل مؤثر بر زلزله می باشد. از این رو برای تخمین زلزله-های نزدیک به گسل‌های فعال بایستی جهت پذیری شکست (Rupture Directivity) در نظر گرفته شود. جهت پذیری شکست شامل دو اثر جهت پذیری پیشرونده (Forward Directivity) و جهت پذیری پسرونده (Backward Directivity) می باشد. زمانی که یک گسل شروع به شکسته شدن می کند، شکست از نقطه ای بر روی امتداد گسل ایجاد شده و بسته به محل آغاز گسیختگی به ابتدا، انتها، و یا هر دو جهت گسترش می یابد. اگر انتشار شکست گسل به سمت ساختگاه بوده و جهت لغزش گسل نیز در جهت ساختگاه باشد، آنگاه جهت پذیری پیشرونده رخ می دهد.
معمولا درجهت پذیری پیشرونده سرعت شکست کمی کمتر از سرعت موج برشی می باشد. چنانچه انتشار شکست به سمت دور شدن از ساختگاه باشد در این حالت جهت پذیری پسرونده رخ می دهد. زمین لرزه در حالت جهت پذیری پسرونده دارای مدت زمان بیشتر و دارای پالس های متعدد با دوره تناوب کوتاه و دامنه کوچک بوده به طوریکه انرژی زلزله در طول مدت ارتعاش پراکنده می شود. به طور کلی، جهت پذیری زلزله با تمرکز بر انرژی موج در امتداد گسل و در جهت پارگی تعریف شده و بایستی به به این نکته توجه نمود که نه تنها فاصله از گسل بلکه جهت پذیری نیز از عوامل مهم در یک زلزله می باشد.
پی‌نوشت:
1. گسلش پدیده‌ای است که در زمان وقوع زمین لرزه به سبب جابجایی نسبی زمین در دو طرف گسل رخ می دهد و بر اثر آن سطح زمین متحمل گسیختگی خواهد شد.
منبع: پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
پاسخ آقای دکتر محمد داوودی:
وقتی گسلش(1) از کانون زلزله شروع می شود، گسیختگی بر روی صفحه گسل با سرعت بالا به یک طرف منتقل می شود. علاوه بر انتقال کانون، امواج لرزه ای نیز با سرعت بالا به همه طرف منتشر می شود. وقوع هم زمان این دو پدیده باعث می شود در جلوی جبهه گسیختگی تراکم زمانی انرژی زلزله و در پشت جبهه گسیختگی برعکس این پدیده اتفاق بیفتد. مثال نزدیک به این پدیده؛ عبور سریع ماشین از کنار یک عابر به طوری که صدای ماشین وقتی به عابر نزدیک می شود بسیار متفاوت از زمانی است که از او دور می شود. مخصوصا تغییر در محتوای فرکانسی صدا در لحظه عبور بسیار واضح است.
پاسخ آقای دکتر دکتر محمد تاتار:
جهت انتشار شکست گسل نسبت به ساختگاه، از عوامل مؤثر بر زلزله می باشد. از این رو برای تخمین زلزله-های نزدیک به گسل‌های فعال بایستی جهت پذیری شکست (Rupture Directivity) در نظر گرفته شود. جهت پذیری شکست شامل دو اثر جهت پذیری پیشرونده (Forward Directivity) و جهت پذیری پسرونده (Backward Directivity) می باشد. زمانی که یک گسل شروع به شکسته شدن می کند، شکست از نقطه ای بر روی امتداد گسل ایجاد شده و بسته به محل آغاز گسیختگی به ابتدا، انتها، و یا هر دو جهت گسترش می یابد. اگر انتشار شکست گسل به سمت ساختگاه بوده و جهت لغزش گسل نیز در جهت ساختگاه باشد، آنگاه جهت پذیری پیشرونده رخ می دهد.
معمولا درجهت پذیری پیشرونده سرعت شکست کمی کمتر از سرعت موج برشی می باشد. چنانچه انتشار شکست به سمت دور شدن از ساختگاه باشد در این حالت جهت پذیری پسرونده رخ می دهد. زمین لرزه در حالت جهت پذیری پسرونده دارای مدت زمان بیشتر و دارای پالس های متعدد با دوره تناوب کوتاه و دامنه کوچک بوده به طوریکه انرژی زلزله در طول مدت ارتعاش پراکنده می شود. به طور کلی، جهت پذیری زلزله با تمرکز بر انرژی موج در امتداد گسل و در جهت پارگی تعریف شده و بایستی به به این نکته توجه نمود که نه تنها فاصله از گسل بلکه جهت پذیری نیز از عوامل مهم در یک زلزله می باشد.
پی‌نوشت:
1. گسلش پدیده‌ای است که در زمان وقوع زمین لرزه به سبب جابجایی نسبی زمین در دو طرف گسل رخ می دهد و بر اثر آن سطح زمین متحمل گسیختگی خواهد شد.
منبع: پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
پرسش و پاسخ مرتبط
تازه های پرسش و پاسخ
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}